تازه ها
بررسی علل ایجاد رسوبات آهکی و مسدود شدن لوله‌های آبرسانی در مرغداری‌ها
گرفتگی و انسداد لوله‌های آبرسانی در دوره پرورش طیور یکی از نگرانی‌های جدی مرغداران به شمار می‌رود، چرا که بروز اختلال در تأمین آب می‌تواند خسارات سنگین و گاه جبران‌ناپذیری به گله وارد کند. از سوی دیگر، فرایند رفع این انسدادها معمولاً با ایجاد استرس برای پرندگان همراه است و این امر می‌تواند به‌طور مستقیم بر سلامت، اشتها و رشد طیور تأثیر منفی بگذارد. در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر ایجاد رسوب و گرفتگی در لوله‌های آبرسانی مرغداری‌ها پرداخته‌ایم، از جمله ترکیبات محلول در آب مانند داروها و مکمل‌ها، سختی آب، و اهمیت آماده‌سازی و شست‌وشوی اولیه‌ی سیستم پیش از شروع دوره پرورش.
در پایان، به نقش اسیدی‌فایرها در کاهش تشکیل رسوب و بایوفیلم در سیستم‌های آبرسانی اشاره شده است. شواهد آزمایشگاهی نشان می‌دهد که استفاده مستمر از این ترکیبات در غلظت‌های مناسب می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از انسداد لوله‌ها و افزایش بهره‌وری سیستم آبرسانی داشته باشد. جزئیات بیشتر درباره تأثیر این ترکیبات در ادامه مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
عوامل اصلی مسدود شدن لوله‌های آبرسانی در دوره پرورش طیور
در طول دوره پرورش، حفظ جریان پایدار و یکنواخت آب در سیستم آبرسانی اهمیت حیاتی دارد. مسدود شدن لوله‌ها نه‌تنها می‌تواند منجر به کاهش مصرف آب و دارو توسط طیور شود، بلکه باعث ایجاد استرس، کاهش رشد و بروز بیماری‌های گوارشی در گله خواهد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این مشکل معمولاً ناشی از چند عامل مشخص است:
-
سختی بالای آب که به دلیل وجود املاح آهکی، به‌مرور زمان باعث تشکیل رسوب در دیواره‌های لوله‌ها و نیپل‌ها شده و در نهایت منجر به کاهش فشار یا انسداد کامل می‌شود.
-
مصرف داروها و مکمل‌های تغذیه‌ای محلول در آب، که در صورت عدم انحلال کامل یا ترکیب نادرست، منجر به ته‌نشینی ذرات دارویی در مسیر جریان و گرفتگی نقاط حساس سیستم می‌شوند.
-
عدم شست‌وشوی مناسب لوله‌های آبرسانی پیش از آغاز دوره پرورش که سبب باقی‌ماندن بقایای رسوب، بایوفیلم و آلودگی‌های قبلی در سیستم می‌شود و احتمال گرفتگی را در روزهای ابتدایی پرورش بالا می‌برد.
سختی بالای آب و ایجاد رسوبات آهکی در لوله‌های آبرسانی
آب سخت به‌دلیل غلظت بالای یون‌های کلسیم و منیزیم در دمای نسبتاً بالا و با تبخیر جزئی، به‌سرعت با یون‌های کربنات/بی‌کربنات ترکیب شده و لایه‌های آهکی روی جداره لوله‌ها می‌نشاند؛ این لایه‌ها به‌ویژه در نقاطی چون نیپل‌های آبخوری، زانوها و محل‌های کاهش قطر تشکیل می‌شوند. رسوبات با کاهش سطح مقطع مؤثر و افزایش زبری هیدرولیکی جریان، دبی را کم کرده و به‌مرور به انسداد می‌انجامند. ناهمواری این رسوبات نیز بستری مناسب برای چسبیدن میکروارگانیسم‌ها و شکل‌گیری بایوفیلم و رشد جلبک فراهم می‌کند که خود، چرخه‌ی رسوب‌گذاری و گرفتگی‌های بعدی را تشدید می‌کند.
مصرف داروها و مکمل‌های تغذیه‌ای که بایستی به آب آشامیدنی اضافه شوند
بسیاری از داروها و مکمل‌های تغذیه‌ای در صنعت طیور از طریق سیستم آبرسانی به گله‌ها داده می‌شوند، اما نحوه حل شدن این ترکیبات در آب نقش بسیار مهمی در جلوگیری از ایجاد گرفتگی و رسوب در لوله‌ها دارد. در صورت عدم توجه به ویژگی‌های فیزیکی و حلالیت این مواد، ممکن است ذرات دارو در مسیر آب ته‌نشین شده و منجر به انسداد نیپل‌ها یا لایه‌برداری‌های رسوبی درون سیستم شود. از این‌رو، آشنایی با دسته‌بندی داروها از نظر سهولت در حل شدن می‌تواند به طراحی یک برنامه مصرف ایمن‌تر و کارآمدتر کمک کند.
-
داروهایی که به‌راحتی در آب حل می‌شوند و معمولاً مشکلی برای سیستم آبرسانی ایجاد نمی‌کنند. این گروه شامل بسیاری از مکمل‌های ویتامینی و برخی آنتی‌بیوتیک‌های پودری استاندارد است.
-
داروهایی که نیاز به میکس دقیق و حل شدن کامل در آب ولرم دارند. در صورت حل‌نشدن مناسب، این ترکیبات ممکن است رسوبات خفیف اما مزاحمی ایجاد کنند که در درازمدت منجر به گرفتگی می‌شود.
-
داروهایی که به‌صورت بالقوه باعث رسوب و انسداد در لوله‌های آبرسانی می‌شوند، به‌ویژه اگر به‌صورت ترکیبی یا با دمای پایین مصرف شوند. استفاده نادرست از این دسته می‌تواند خطر گرفتگی فوری ایجاد کند.
داروهایی که نیاز به میکس مناسب و دقت بیشتر برای حلالیت دارند
این نوع محصولات، که ترکیباتی مانند فسفومایسین کلسیم، ویتامین E، تری‌سدیم فسفات، منیزیم فسفات و پتاسیم کلراید را شامل می‌شوند، معمولاً تحت نام‌های تجاری مانند "فوزباک" در بازار شناخته می‌شوند و در پرورش طیور به‌عنوان آنتی‌بیوتیک کاربرد گسترده‌ای دارند. نتایج آزمایشات نشان می‌دهد که این ترکیبات باید ابتدا در آب ولرم به‌خوبی حل شوند و سپس به مخازن اصلی آبرسانی افزوده گردند؛ این روش احتمال تشکیل رسوب، هرچند جزئی، را به حداقل می‌رساند.
از سوی دیگر، برخی مکمل‌های ویتامینه-مینراله که معمولاً به‌صورت دو پودر با رنگ‌های سفید و زرد بسته‌بندی می‌شوند و هر چهار روز یک‌بار در آب مصرفی طیور حل می‌شوند، می‌توانند در ۲۰ روز ابتدایی پرورش، نقش مهمی در گرفتگی خطوط آبرسانی ایفا کنند. توصیه می‌شود پودر سفیدرنگ حتماً در آب ولرم کاملاً حل شود تا از بروز رسوب جلوگیری گردد. این نوع مکمل‌ها معمولاً برای بهبود عملکرد کبد و کلیه، کاهش استرس و افزایش اشتها در گله مورد استفاده قرار می‌گیرند.
داروهایی که سبب ایجاد رسوب و گرفتگی در لوله‌های آبرسانی می‌شوند
یکی از داروهایی که به‌طور مشخص با ایجاد رسوب و انسداد در سیستم آبرسانی مرتبط است، داکسی‌سایکلین ۵۰ درصد می‌باشد. بر اساس نتایج آزمایشگاهی، استفاده از این آنتی‌بیوتیک در طی دوره پرورش می‌تواند طی ۴ روز پس از مصرف، یک تا دو بار گرفتگی قابل‌توجه در لوله‌های آبرسانی ایجاد کند.
این مشکل زمانی شدت بیشتری پیدا می‌کند که داکسی‌سایکلین به‌صورت همزمان با محصولات حاوی فسفومایسین کلسیم (مانند ترکیبات تجاری نظیر فوزباک) مورد استفاده قرار گیرد. ترکیب این دو دارو باعث تغییر رنگ آب به قهوه‌ای تیره شده و محلول حاصل دارای ذرات معلق و رسوبات فراوانی خواهد بود که ته‌نشین می‌شوند و گرفتگی شدید به‌دنبال دارند.
برای کاهش این اثر، به‌ویژه در استان‌هایی که با مشکل سختی آب مواجه هستند، استفاده از اسیدی‌فایرهای مناسب با دوز ۳۰۰ پی‌پی‌ام در کل دوره پرورش توصیه می‌شود. در این زمینه، محصول اسیدو از برند سانت، با فرمولاسیون تخصصی برای مصرف در خطوط آب آشامیدنی طیور طراحی شده و می‌تواند به‌طور مؤثر از تشکیل رسوبات آهکی و بایوفیلم‌های ناشی از سختی آب جلوگیری کند و پایداری سیستم آبرسانی را بهبود ببخشد.
عدم شست‌وشوی مناسب لوله‌های آبرسانی پیش از آغاز دوره پرورش
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که برای جلوگیری از انسداد زودهنگام لوله‌ها در روزهای ابتدایی دوره پرورش باید انجام شود، شست‌وشوی کامل خطوط آبرسانی در پایان هر دوره است. باقی‌ماندن رسوبات، بایوفیلم و بقایای دارویی در داخل لوله‌ها می‌تواند به گرفتگی و آلودگی مجدد سیستم منجر شود.
استفاده از آگری تارت، به‌عنوان یک شوینده اسیدی بدون کف، گزینه‌ای مؤثر برای پاک‌سازی خطوط آب محسوب می‌شود. برای شستشوی مؤثر، محلول ۵٪ آگری تارت را با توجه به میزان رسوبات آماده کرده و به‌مدت ۱۵ دقیقه در خطوط گردش دهید؛ سپس سیستم را با آب تمیز شست‌وشو دهید تا برای دوره بعدی آماده باشد.
نکات و نتیجه‌گیری
بررسی‌های انجام‌شده در این مقاله نشان می‌دهد که بسیاری از مشکلات مربوط به گرفتگی سیستم آبرسانی در مرغداری‌ها، ناشی از نحوه نادرست مصرف داروها و مکمل‌های محلول در آب است. با رعایت نکات فنی و اصول آماده‌سازی صحیح، می‌توان از ایجاد رسوب و لجن در خطوط لوله جلوگیری کرد.
نکات کلیدی پیشنهادی:
- تمام داروهای پودری باید ابتدا در آب ولرم کاملاً حل شوند و تنها پس از اطمینان از ایجاد محلول همگن، به مخزن اصلی آب آشامیدنی اضافه گردند.
- هنگام مصرف داروهای ترکیبی (دو یا چند دارو به‌صورت همزمان)، هر دارو باید به‌صورت جداگانه در آب حل شده و سپس وارد مخزن شود؛ ترکیب مستقیم چند ماده در یک ظرف خشک یا بدون حل شدن صحیح، عامل اصلی ته‌نشینی است.
بر پایه آزمایشات انجام‌شده، در صورتی که قصد استفاده از ترکیب داکسی‌سایکلین ۵۰٪ و محصولات حاوی فسفومایسین کلسیم (مانند فوزباک) را دارید، استفاده از محلول ۵۰۰ پی‌پی‌ام اسیدو می‌تواند به‌طور مؤثر از تشکیل رسوب و لجن جلوگیری کند. در چنین شرایطی، محلول نهایی اگرچه ممکن است کمی کدر و دارای ذرات معلق باشد، اما پس از گذشت ۴۸ ساعت، فاقد هرگونه رسوب ته‌نشین‌شده خواهد بود.
این در حالی‌ست که همین ترکیب در آب بدون اسیدی‌فایر به‌درستی حل نمی‌شود؛ محلول خیلی زود به رنگ تیره درمی‌آید، در کمتر از ۳۰ دقیقه رسوب تشکیل می‌دهد و پس از ۴۸ ساعت مقدار زیادی لجن قهوه‌ای در آن ته‌نشین می‌شود.
شایان ذکر است که این آزمایش‌ها در ظروف آزمایشگاهی با سطح صاف و شرایط کنترل‌شده انجام شده‌اند. بدیهی‌ست در لوله‌های آبرسانی مرغداری‌ها که اغلب دارای لایه‌های بایوفیلم و زبری داخلی هستند، این رسوبات سریع‌تر و گسترده‌تر شکل می‌گیرند و در نتیجه ریسک انسداد به‌مراتب بالاتر خواهد بود.
